Bohaterowie, którzy swoją odwagą i miłością do Ojczyzny przeszli do historii – tak można opisać żołnierzy Zgrupowań Armii Krajowej "Ponurego" i "Nurta". W czasie II wojny światowej ziemia świętokrzyska doświadczyła wielu cierpień, jednak to właśnie tutaj wielu bohaterów zdecydowało się na walkę, wykazując się niezwykłym poświęceniem dla kraju. Wykus, położony w naszej gminie, stał się symbolem wolności i oporu w tych ciężkich czasach. Co roku odbywają się tu uroczystości poświęcone pamięci działań partyzanckich, organizowane przez Środowisko Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich Armii Krajowej "Ponury-Nurt" oraz Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej Obwód Świętokrzyski.
Obchody rozpoczęły się w piątek 14 czerwca br. na Rynku Górnym w Bodzentynie, gdzie odsłonięto tablicę poświęconą mjr Marianowi Świderskiemu ps. „Dzik”.
Watro nadmienić, że w dniu 09 października 2023 r. do Burmistrza Miasta i Gminy Bodzentyn wpłynął wniosek Pana Włodzimierza Bąderskiego Radnego Rady Miejskiej w Bodzentynie, w którym wspólnie z Mieszkańcami Bodzentyna oraz członkami rodziny mjr. rez. piech. Mariana Jana Świderskiego ps. ,,Dzik", zwrócił się z prośbą o wyrażenie zgody na umieszczenie tablicy pamiątkowej upamiętniającej ww. Partyzanta AK.
Burmistrz zgodnie z właściwością prośbę przekierował do Rady Miejskiej w Bodzentynie, która w dniu 26 lutego br. podjęła stosowną uchwałę w sprawie wyrażania zgody na umieszczenie tablicy pamiątkowej na budynku Zespołu Szkolno-Przedszkolnego przy Rynku Górnym w Bodzentynie. Działania mające na celu uhonorowanie osoby zasłużonej w walce o niepodległość państwa Polskiego w okresie II wojny światowej, były poprzedzone konsultacjami z Instytutem Pamięci Narodowej w zakresie potwierdzenia autentyczności faktów historycznych.
Jak można przeczytać w uzasadnieniu ww. uchwały - Marian Świderski syn Józefa i Władysławy, urodził się 23 października 1910 r. w Bodzentynie, gdzie także ukończył Seminarium Nauczycielskie. Podporucznik rezerwy Wojska Polskiego. Po wybuchu II wojny światowej był mocno zaangażowany w walkę o wolność, niepodległość i suwerenność Rzeczypospolitej. W 1939 r. był współorganizatorem konspiracyjnych „trójek” w Bodzentynie, a następnie jednym z współtwórców Podobwodu ZWZ–AK Bodzentyn. ,,Dzik" prowadził szkolenia ludzi w zakresie dywersji, zdobywania broni, jej konserwacji i przechowywania. Z każdym trwającym rokiem wojny nasilał się terror prowadzony przez niemieckiego okupanta na ludności polskiej. Dlatego w roku 1942 w odpowiedzi na coraz okrutniejsze represje zaczęły grupować się drobne oddziały partyzanckie. Do Oddziału Partyzanckiego AK „Chłopcy z lasu” pod dowództwem ppor. Euzebiusza Domoradzkiego „Grota” przyłączył się Marian Świderski, gdzie od końca 1942 r. pełnił funkcję oficera szkoleniowego.
Od początku roku 1943 zaczęły powstawać większe oddziały partyzancjkie, które były obejmowane jednolitym dowodzeniem. Wiosną 1943 roku Komenda Główna Armii Krajowej skierowała na Kieleczczyznę por. mjr. Jana Piwnika ,,Ponurego" mianując go Szefem Okręgowego Kedywu. 11 czerwca 1943 r. oddział ,,Grota" dołączył do I Zgrupowania Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury”. ,,Dzik" pełnił w oddziale funkcję oficera szkoleniowego 1 plutonu I Zgrupowania, a następnie objął dowództwo nad tym plutonem. Podczas odtwarzania w 1944 roku Sił Zbrojnych w Kraju Zgrupowania zostały przeorganizowane w I batalion 2 Pułku Piechoty Legionów AK. Ppor. Marian Świderski ,,Dzik" dowodził 2 kampanią ww. batalionu. Natomiast od połowy listopada 1944 roku ,,Dzik" był dowódcą ,,garnizonu świętokrzyskiego" w rejonie Bodzentyna. Ostatecznie wojnę zakończył w stopniu porucznika.
W kolejnych latach był zaangażowany w działalność podziemia antykomunistycznego na Kielecczyźnie, a następnie na Opolszczyźnie. Represjonowany przez UB w 1947 r., więziony i oskarżony o zbrodnie w okresie II wojny światowej. Z braku dowodów został zwolniony. Od początku lat pięćdziesiątych do końca lat osiemdziesiątych XX w. był inwigilowany przez aparat bezpieczeństwa. Pomimo doświadczonych represji, w roku 1957 został przewodniczącym Komitetu Budowy Pomnika - Kapliczki Matki Bożej Bolesnej na Wykusie. Dzień odsłonięcia Kapliczki - 15 września 1957 roku był także dniem powstania Środowiska Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich Armii Krajowej ,,Ponury"-,,Nurt". W 1970 r. został awansowany na kapitana rezerwy piechoty; w 1990 otrzymał awans na stopień majora rezerwy piechoty, a w 1991 r. został wybrany dożywotnio na przewodniczącego Środowiska Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich Armii Krajowej „Ponury”–„Nurt”.
Mjr. rez. piech. Mariana Jana Świderskiego ps. ,,Dzik" zmarł 10 stycznia 1998 roku. Swoją wojenną działalność opisał we wspomnieniach ,,Wśród lasów, wertepów". Pozostawił po sobie trwające do dzisiaj największe uroczystości kombatanckie w regionie. Z jego inicjatywy i przy jego udziale ufundowano i odsłonięto ok. 100 pomników i tablic pamiątkowych poświęconych walkom Armii Krajowej na Kielecczyźnie.
W uznaniu znamienitych zasług w trakcie służby wojennej i powojenną kombatancką aktywność otrzymał m.in. Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Srebrny Krzyż Orderu Wojennego Virtuti Militari, Krzyż Walecznych po raz 1 i 2, Krzyż Partyzancki, Krzyż Armii Krajowej, Medal Wojska po raz 1, 2, 3 i 4, Złoty Medal Za zasługi dla obronności kraju, Złoty Medal Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej, Srebrny Medal Za zasługi dla obronności kraju, Medal Pro Fide et Patria.
Przed oficjalnym odsłonięciem tablicy pamiątkowej głos zabrał Burmistrz Dominik Dudek. W swoim przemówieniu szczególnie podkreślił wagę pamięci o bohaterach narodowych oraz znaczeniu krzewienia patriotyzmu wśród młodych pokoleń. Burmistrz wyraził również głęboką wdzięczność mieszkańcom, rodzinie Mariana Świderskiego oraz wszystkim, którzy aktywnie przyczynili się do realizacji tej niezwykle ważnej inicjatywy.
Odsłonięcia pamiątkowej tablicy dokonali: Burmistrz Miasta i Gminy Bodzentyn Dominik Dudek oraz rodzina mjr. rez. piech. Mariana Jana Świderskiego ps. ,,Dzik" tj. córka Joanna Kita i syn Rafał Świderski.
Na zakończenie przybyłe na uroczystość delegacje złożyły pod tablicą wiązanki oraz zapaliły symboliczne znicze.
W sobotę 15 czerwca odbyła się dalsza część uroczystości na Polanie Wykusowej. Upamiętniono żołnierzy i dowódców oddziałów partyzanckich Armii Krajowej, dowodzonych przez cichociemnych płk. Jana Piwnika „Ponurego” i mjr. Eugeniusza Kaszyńskiego „Nurta”.
Uroczystości rozpoczęły się od wprowadzenia sztandarów na Polanę Wykusową oraz od polowej mszy świętej w intencji mjr. „Nurta” i jego żołnierzy. Całość wydarzenia uświetniał akompaniament Młodzieżowej Orkiestry Dętej OSP w Bodzentynie. następnie odbył się apel poległych. Jednym z ważniejszych punktów wydarzenia było wręczenie policyjnych honorowych odznak za zasługi im. „Ponurego”. Wydarzenie zakończyło się uroczystym złożeniem kwiatów oraz zapaleniem symbolicznych zniczy pod kapliczką przez przybyłe delegacje.
Miasto i Gminę Bodzentyn reprezentował Burmistrz Dominik Dudek wraz z radnymi Rady Miejskiej w Bodzentynie.
Fot. Jacenty Kita
W dniu 16 czerwca br. odbył się ostatni dzień Uroczystości Wykusowych. Wydarzenie rozpoczęło się od uroczystego odsłonięcia wystawy w Opactwie Cysterskim w Wąchocku, zorganizowanej przez Instytut Pamięci Narodowej Delegatura w Kielcach. Wystawa poświęcona była mjr. cc. Eugeniuszowi Kaszyńskiemu ps. "Nurt".
Następnie uczestnicy uroczystości zgromadzili się przy pomniku upamiętniającym 80. rocznicę śmierci Jana Piwnika ps. "Ponury". Pomnik, dzieło autorstwa i wykonania Ryszarda Rymarczyka, został odsłonięty przez: siostrzeńca "Ponurego" Mieczysława Sokołowskiego, autora pomnika Ojca Jana Kazimierza Głaza oraz Prezesa Koła AK w Wąchocku Adama Kowalika.
Uroczystości zakończyły się przy pomniku "Ponurego" w Wąchocku. Tam Kompania Honorowa Centrum Przygotowań do Misji Zagranicznych w Kielcach wykonała Apel Pamięci, oddano Salwę Honorową i złożono wiązanki kwiatów, oddając hołd poległym.
Miasto i Gminę Bodzentyn reprezentowała Dyrektor Biblioteki Publicznej im. Adeli Nawrot i Centrum Kultury w Bodzentynie Ewa Kołomańska.
Fot. Instytut Pamięci Narodowej Delegatura w Kielcach
