W społeczności Woli Szczygiełkowej, która podobnie jak w okoliczne wsie świętokrzyskie naznaczona została tragizmem wojny, głęboko zakorzeniona jest pamięć o ofiarach II Wojny Światowej . Tu wciąż żywa jest pamięć i tradycja kultywowania troski o Miejsca Pamięci , które są świadectwem historii miejscowości oraz bohaterstwa jej mieszkańców, którzy oddali swe życie za Ojczyznę i współbraci podczas pacyfikacji i działań II Wojny Światowej.
Jakże tragiczne i bolesne były dla mieszkańców Woli Szczygiełkowej wydarzenia sprzed osiemdziesięciu laty. 25 maja 1943 roku niemieccy oprawcy na rozkaz niemieckiego dowódcy Alberta Schustera otoczyli wieś i pod groźbą karabinów spędzili wszystkich mieszkańców naprzeciw dawnej szkoły. W miejscu, gdzie dziś wznosi się Pomnik Białego Orła, Niemcy na oczach matek i dzieci rozstrzelali 20 mężczyzn i 1 kobietę. Niemal każda rodzina Woli Szczygiełkowej doświadczyła osobistej tragedii i bolesnych przeżyć, a wszyscy stojący tam na wzgórzu otarli się o śmierć. Niektórym cudem udało się jej uniknąć, inni oddali życie za współbraci i Ojczyznę. Rozstrzelani podczas pacyfikacji spoczęli w mogile zbiorowej, upamiętnionej dziś Krzyżem Poległych z tablicą z nazwiskami poległych. W 1966 roku według projektu inżyniera Stradowskiego, na wzgórzu , gdzie miała miejsce pacyfikacja, wzniesiono Pomnik Ofiar Terroru Hitlerowskiego przedstawiający Białego Orła z uciętym skrzydłem, symbolizującym tych którzy stali się ofiarami wojny, a 2010 roku przy pomniku odsłonięto płytę pamiątkową z nazwiskami 30 mieszkańców Woli Szczygiełkowej, którzy zginęli podczas II Wojny Światowej. Kiedy z upływem czasu pięćdziesięcioletnia bryła pomnika, a głównie jego podstawa zaczęła ulegać zniszczeniu, a drobne prace remontowe okazały się niewystarczające, zrodził się pomysł koniecznej renowacji pomnika. W maju 2022 roku Stowarzyszenie Rozwoju Miejscowości Wola Szczygiełkowa w ramach projektu pod nazwą ,,Czuwamy ! Pamiętamy! pozyskało dotację na renowację pomnika z Fundacji Orlen, która od lat wspiera działania lokalnych społeczności, by ,,przywracać należną cześć Miejscom Pamięci’’. Realizowany projektu pod nazwą,, Pomnik Białego Orła trwałym symbolem pamięci współczesnych o wojennych bohaterach Woli Szczygiełkowej’’ i otrzymana dotacja w wysokości 10 tys. złotych pozwoliła na wykonanie prac renowacyjnych i montaż nowych płyt, w tym jednej z napisem ,,Ofiarom Terroru Hitlerowskiego poległym w latach 1939-1945 – społeczeństwo Kielecczyzny,,. W obecnej sytuacji rynkowej pozyskane środki okazały się niewystarczające, ale dzięki przychylności Burmistrza Miasta i Gminy Bodzentyn i Rady Miejskiej w Bodzentynie kolejna otrzymana dotacja w kwocie 5 tys. zł przeznaczona na wykonanie tablicy z napisem ,,NIECH KREW PRZELANA W WALCE KRZEPI SIŁY ŻYJĄCYCH”, pozwoliła zakończyć prace renowacyjne przy pomniku. Dzięki Fundacji Orlen, władzom samorządowym oraz zaangażowaniu członków stowarzyszenia i rodzin poległych postument ,,Białego Orła’’ nabrał godnej rangi i stał się trwałym symbolem pamięci współczesnych o wojennych bohaterach.
W miejscach, gdzie przed 80 laty rozegrała się wojenna tragedia; stoi krzyż i króluje dumnie ,,Biały Orzeł”, w dniu 14 maja 2023 roku Radna Rady Miejskiej i Sołtys Woli Szczygiełkowej wraz ze Stowarzyszeniem i Zespołem Wolanie spod Łysicy zorganizowali obchody 80. rocznicy pacyfikacji swojej miejscowości. W uroczystości uczestniczyli Burmistrz Miasta i Gminy Bodzentyn Dariusz Skiba i Teresa Bzymek, Przewodnicząca z Radą Miasta , a także Radni Powiatu Kieleckiego : Józef Szczepańczyk i Wojciech Kózka. Obecni byli również Dyrektor Biblioteki i Centrum Kultury w Bodzentynie Marcin Sikorski i Danuta Skrzeczyna, przedstawiciel Oddziału IPN w Kielcach, dr Tomasz Domański, społeczność szkolna oraz licznie zebrani mieszkańcy Woli Szczygiełkowej. Księża Marian Jakubowski, proboszcz Parafii Dębno i prałat, Jan Tusień odprawili uroczystą Mszę Świętą w intencji Poległych mieszkańców Woli Szczygiełkowej. Zespół Wolanie spod Łysicy zaprezentował montaż słowno- muzyczny, nawiązujący tematycznie do wojennej historii Woli Szczygiełkowej. Oddano hołd poległym podczas wojny i pacyfikacji, w Miejscach Pamięci złożono wiązanki i zapalono znicze, a przy pomniku ,,Białego Orła’’ wybrzmiały słowa Hymnu ,,Jeszcze Polska nie zginęła”. Przy tej okazji podsumowano również działania projektu ,,Czuwamy ! Pamiętamy!”, podkreślając udział uczniów i nauczycieli w realizowanym projekcie. Uczennica Klaudia Raczyńska i Natalia Łesisz z Zespołu Wolanie zaprezentowały wiersze własnego autorstwa napisane na konkurs ogłoszony w ramach projektu ,,Jest takie miejsce, byli tacy ludzie”. W obecności dziennikarzy Polskiego Radia Kielce podziękowano Fundacji Orlen, władzom samorządowym oraz wszystkim, którzy przyczyniają się do kultywowania pamięci o bohaterach II Wojny Światowej i Miejscach Pamięci Narodowej.
Bożena Wyglądacz
