Witamy na stronie bodzentyn.pl   Click to listen highlighted text! Witamy na stronie bodzentyn.pl Powered By GSpeech
Drukuj

Odrodzenie polskiej państwowości po 123 latach niewoli wiąże się z datą 11 listopada. Jednak pokolenie, które było świadkiem tego doniosłego wydarzenia długo nie było do niej jednoznacznie przekonane.

Wśród dat ważnych dla bytu narodowego wymieniano dzień 5 sierpnia 1916 r., kiedy na stokach warszawskiej cytadeli umieszczono krzyż Romualda Traugutta, w miejscu gdzie stała jego szubienica i gdzie 5 sierpnia 1864 r. został stracony wraz z członkami powstańczego Rządu Narodowego Datę tę wiązano też z dniem 5 sierpnia 1915 r. – opuszczeniem przez Rosjan Warszawy.

Inni podkreślali datę 5 listopada 1916 r., kiedy niemiecki i austro-węgierski gubernator ogłosili w imieniu cesarzy deklarację zapowiadającą utworzenie państwa polskiego w postaci monarchii konstytucyjnej, w sojuszu politycznym i wojskowym z państwami centralnymi. Brano także pod uwagę 15 stycznia 1917 r., gdy w Warszawie zebrała się po raz pierwszy Tymczasowa Rada Stanu Królestwa Polskiego jako pierwszy polski organ władz naczelnych. Kolejnym ważnym wydarzeniem było powołanie do życia 12 września 1917 r. Rady Regencyjnej.

Część społeczeństwa wiązała powstanie państwa polskiego z wydanym 7 października 1918 r. orędziem Rady Regencyjnej ogłaszającym zjednoczenie wszystkich ziem polskich w przyszłym niepodległym państwie oraz z dniem 12 października 1918 r., kiedy Rada Regencyjna przejęła dowództwo nad Wojskiem Polskim. Eksponowano również fakt powołania 28 października 1918 r. w Krakowie Polskiej Komisji Likwidacyjnej na czele z Wincentym Witosem oraz trzy dni później kapitulację dowództwa wojsk austriackich w Galicji Zachodniej.

Zwolennicy Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej utworzonego w Lublinie 7 listopada 1918 r., z premierem Ignacym Daszyńskim na czele, akcentowali tę datę i jej wielkie znaczenie w budowie demokratycznej Polski.

Na datę 11 listopada wskazywało środowisko legionowo-peowiackie i sfery sympatyzujące z Józefem Piłsudskim. Obecność Piłsudskiego, który w chwili powrotu z twierdzy magdeburskiej był już legendą, zaktywizowała Polaków do zrzucenia okupacji niemieckiej w Warszawie i w północnej części byłego Królestwa Polskiego. Nastąpiło to 11 listopada. W tym dniu otrzymał on z rąk regentów władzę zwierzchnią nad Wojskiem Polskim.

Do roli symbolicznej urósł dzień 14 listopada 1918 r., w którym Rada Regencyjna rozwiązała się przekazując pełną władzę Józefowi Piłsudskiemu jako Tymczasowemu Naczelnikowi Państwa. Do tego dnia nawiązano 14 listopada 1920 r., podczas oficjalnej uroczystości odzyskania niepodległości połączonej z wręczeniem Piłsudskiemu buławy marszałkowskiej.

16 listopada 1918 r. w depeszy do wszystkich rządów świata Naczelnik Państwa Józef Piłsudski ogłosił powstanie niepodległego państwa polskiego: „Państwo Polskie powstaje z woli całego narodu i opiera się na podstawach demokratycznych. Rząd Polski zastąpi panowanie przemocy, która (…) ciążyła nad losami Polski…”.

W niepodległej Polsce pierwszym świętem państwowym był dzień 10 lutego 1919 r. – otwarcie Sejmu Ustawodawczego. Natomiast uchwałą Sejmu z 29 kwietnia 1919 r. świętem narodowym miał być 3 Maja. Wśród pierwszych sejmowych dokonań znalazła się Ustawa o przyznaniu stopni i praw oficerskich weteranom z roku 1831, 1848 i 1863 – przyjęta 18 grudnia 1919 r. Był to wyraz hołdu i uznania dla bohaterów polskich zrywów narodowych.

Koła związane z Narodową Demokracją podkreślały rolę czynników zewnętrznych w odbudowie państwa polskiego, a zwłaszcza poparcie udzielone przez Francję i Stany Zjednoczone. 8 stycznia 1918 r. Prezydent Stanów Zjednoczonych Woodrow Wilson wygłosił orędzie zawierające 14 punktów niezbędnych do zawarcia trwałego pokoju. Punkt 13 dotyczył wolnej i zjednoczonej Polski ze swobodnym dostępem do morza. Szczególne znaczenie miało podpisanie 28 czerwca 1919 r. traktatu pokojowego w Wersalu.

W działaniach dla sprawy polskiej na forum międzynarodowym wyjątkowo zasłużyli się Ignacy Jan Paderewski i Roman Dmowski. Przypominano również rolę „Błękitnej Armii”, pod dowództwem gen. Józefa Hallera, organizowanej we Francji; jej przyjazd do Polski w kwietniu i maju 1919 r., walki w Galicji Wschodniej i z Armią Czerwoną oraz symboliczne zaślubiny z morzem, co miało miejsce 10 lutego 1920 r.  

Dopiero w 1926 r., po przewrocie majowym, kwestię święta niepodległości uregulowano decyzją prawną. Zrobił to Józef Piłsudski jako premier i minister spraw wojskowych, wydając 8 listopada okólnik wewnętrzny. W nim zwrócono uwagę na rolę 11 listopada jako dnia, w którym państwo polskie obchodzić będzie 8. rocznicę „zrzucenia jarzma niewoli i uzyskania pełnej, faktycznej niezawisłości. Data powyższa winna pozostać w stałej pamięci społeczeństwa i utrwalić się w umysłach młodego pokolenia…”. Chociaż powyższe zarządzenie miało charakter jednorazowy to wprowadziło 11 listopada do kalendarza uroczystości państwowych.

W 1928 r. uchwalono Medal Dziesięciolecia Odzyskania Niepodległości, honorujący nienaganną służbę państwową od 11 listopada 1918 do 11 listopada 1928 r. Świętowanie w tym roku 10. rocznicy odzyskania niepodległości w dużej mierze utrwaliło w społeczeństwie przekonanie o nadrzędności daty 11 listopada. Uroczysta i oficjalna premiera wieloaktowego filmu pt. ”Polonia Restituta”, a przede wszystkim rewia wojskowa na Polu Mokotowskim w Warszawie z udziałem Marszałka Piłsudskiego, nadały wyjątkowy wymiar tym obchodom powtarzanym aż do wybuchu wojny.

Dopiero mocą ustawy z 23 kwietnia 1937 r. ogłoszono, że „dzień 11 listopada jako rocznica odzyskania przez Naród Polski niepodległego bytu państwowego i jako dzień po wsze czasy związany z wielkim imieniem Józefa Piłsudskiego, zwycięstwem Wodza Narodu w walkach o Wolność Ojczyzny” – jest uroczystym Świętem Niepodległości. Rok później w 20. rocznicę odzyskania niepodległości nastroje były niezwykle podniosłe. Obchodom towarzyszyło hasło „Obrony Polski”. Było to ostatnie święto w wolnej Polsce, przed wybuchem II wojny światowej. Od 1989 r. na mocy uchwały Sejmu dzień 11 Listopada jest obchodzony jako Narodowe Święto Niepodległości.

Data 11 listopada w miarę upływu czasu obrosła wieloma znaczeniami. Nierozerwalnie związała się też z postacią Józefa Piłsudskiego. Świadczą o tym coroczne uroczystości w wawelskiej katedrze – przy trumnie Marszałka i innych miejscach związanych z osobą Komendanta. Pamięć o drodze Polaków do niepodległości szczególnie trwa na ziemi świętokrzyskiej, gdzie 6 sierpnia 1914 r. strzelcy Piłsudskiego rozpoczęli walkę z rosyjskim zaborcą.

11 listopada to data kończąca I wojnę światową, to kulturowy znak funkcjonujący w świadomości pokoleń Polaków, jednoczący i mówiący o tych wszystkich, których celem była walka o wolność i jej obrona w następnych latach.

Urszula Oettingen

Fot. Urszula Oettingen

Click to listen highlighted text! Powered By GSpeech