„Jeśli Pan Bóg mi pozwoli być jeszcze kiedyś na Wawelu, to pójdę do grobów królewskich i pójdę też do grobu Marszałka. Wtedy przyszedłem na świat, kiedy szli na Warszawę bolszewicy, kiedy dokonał się "Cud nad Wisłą", a jego narzędziem, narzędziem tego "Cudu nad Wisłą”: w znaczeniu militarnym był niewątpliwie Marszałek Piłsudski i cała polska armia. Raduję się, iż w suwerennej Polsce na nowo nabierają blasku i właściwego znaczenia patriotyczne idee, związane z obroną Ojczyzny, z Marszałkiem Józefem Piłsudskim.”
Jan Paweł II, Z przemowy w Kielcach 03.06.1991 r.
Józef Piłsudski zmarł w Pałacu Belwederskim 12 maja 1935 r. o godzinie 20.45. Następnego dnia Aleksandra Piłsudska przekazała jednemu z adiutantów odręcznie napisany testament Marszałka:
„Nie wiem czy nie zechcą mnie pochować na Wawelu. Niech! Niech tylko moje serce wtedy zamknięte schowają w Wilnie, gdzie leżą moi żołnierze, co w kwietniu 1919 roku mnie jako wodzowi Wilno jako prezent pod nogi rzucili. Na kamieniu czy nagrobku wyryć motto wybrane przeze mnie dla życia [z poematu Juliusza Słowackiego „Beniowski”]:
Gdy mogąc wybrać, wybrał zamiast domu
Gniazdo na skałach orła, niechaj umie
Spać, gdy źrenice czerwone od gromu
I słychać jęk szatanów w sosen szumie
Tak żyłem. A zaklinam wszystkich co mnie kochali sprowadzić zwłoki mojej matki z Sugint Wiłkomirskiego powiatu do Wilna i pochować matkę największego rycerza Polski nade mną. Niech dumne serce u stóp dumnej matki spoczywa. Matkę pochować z wojskowymi honorami ciało na lawecie i niech wszystkie armaty zagrzmią salwą pożegnalną i powitalną tak aby szyby w Wilnie się trzęsły. Matka mnie do tej roli jaka mnie wypadła chowała […].”
Józef Piłsudski został pochowany na Wawelu, w krypcie Św. Leonarda. W 1937 r. trumnę przeniesiono do krypty pod Wieżą Srebrnych Dzwonów. Słowa: „Dał Polsce wolność, granice, moc i szacunek”, które wypowiedział podczas jego pogrzebu Prezydent Rzeczypospolitej Ignacy Mościcki najpełniej podsumowują zasługi Marszałka. To on był twórcą idei walki zbrojnej o niepodległość, którą konsekwentnie wcielał w życie. Zainicjował stworzenie Związku Walki Czynnej i organizacji strzeleckich przed I wojną światową, a po jej wybuchu – Legionów Polskich. Dowodził I Brygadą Legionów i bił się o niepodległość z Rosją. Później rzucił wyzwanie pozostałym państwom zaborczym – Niemcom i Austro-Węgrom, które uwięziły go w twierdzy w Magdeburgu. W listopadzie 1918 r. z woli narodu został Naczelnikiem Państwa i rozpoczął proces budowy państwowości polskiej oraz Wojska Polskiego.
W rocznicę śmierci Marszałka tak jak pragnął jego serce złożono na wileńskim cmentarzu Na Rossie. W kościele Św. Teresy ustawiono katafalk, na którym spoczęła trumna Marii z Billewiczów Piłsudskiej, a poniżej srebrna urna z sercem jej syna. 12 maja 1936 r. w kościele odprawiono uroczystą mszę żałobną, następnie uformowano kondukt, który przemaszerował przez ulice Wilna. Dzwony katedry i innych świątyń sygnalizowały dojście na cmentarz, gdzie złożono trumnę i urnę do grobowca.
Podczas swojego życia Piłsudski przebywał w wielu miejscowościach. Również Bodzentyn i okolice są związane z tą wielką postacią polskiej historii. Świadczą o tym miejsca pamięci i udział mieszkańców w uroczystościach patriotycznych.
W tę ważną rocznicę na Skwerze Wolności przy Gimnazjum im. mjr. Jana Piwnika „Ponurego”, gdzie znajduje się dąb upamiętniający osobę Marszałka uczniowie szkoły wraz z Dyrektor Danutą Kolasą zapalili symboliczne znicze. Znicz pamięci umieszczono również pod tablicą związaną z pobytem Piłsudskiego w Bodzentynie w październiku 1914 r. W Urzędzie Gminy przy tablicy poświęconej Józefowi Piłsudskiemu – Honorowemu Obywatelowi Miasta i Gminy Bodzentyn złożono kwiaty.
Urszula Oettingen
Fot. Urszula i Mirosław Oettingen
W zał. zdjęcie pośmiertne Marszałka Józefa Piłsudskiego. Źródło: W. Jędrzejewicz, Kronika życia Józefa Piłsudskiego 1867-1935, t. II, Londyn 1977, s. 510.
