Lata II wojny światowej pozostawiły na terenie Bodzentyna miejsca upamiętnione krwią pomordowanych mieszkańców.
Niemieckie formacje 62 zmotoryzowanego plutonu żandarmerii pod dowództwem Alberta Hugona Schustera i 3. kompanii 955 batalionu zabezpieczającego Wehrmachtu, wczesnym rankiem 1 czerwca 1943 r. rozpoczęły krwawą akcję przeciwko ludności miasteczka. Mieszkańców spędzono na Rynek Dolny. W pobliskim budynku przesłuchiwano i torturowano podejrzanych, następnie rozstrzeliwano wyczytując nazwiska z listy. Kiedy nazwisk zabrakło wybierano ofiary z zebranych. Mordu 39 osób dokonano w sadzie Władysława Czernikiewicza. Tam też zostały pogrzebane.
Dnia 14 kwietnia 1945 r. zwłoki ofiar ekshumowano i pochowano na cmentarzu parafialnym. W następnym roku na mogile ustawiono pomnik z czarnego granitu w formie kolumny na trójstopniowej podstawie i wysokim cokole. Na jego ścianach umieszczono nazwiska zabitych, od frontu napis z Jana Kochanowskiego: „A jeśli komu droga otwarta do nieba – tym co służą Ojczyźnie”, poniżej: „Pomordowanym na ziemi mogił i krzyżów za wolność i niepodległość Ojczyzny 1.6.1943 r. – Rodacy z Bodzentyna i z Kanady”.
W 1993 r. odbyły się uroczystości upamiętniające pięćdziesiątą rocznicę pacyfikacji. Organizatorem był Komitet Honorowy Obchodów, w skład którego weszli: Jadwiga Mińczyk, Maria Domańska-Nogajczyk, Marian Rembelski, Witold Comber. Młodzież Szkoły Podstawowej i Liceum Ogólnokształcącego przygotowała program artystyczny. Przy ul. 3 Maja w pobliżu miejsca egzekucji odsłonięto kamień z tablicą, na której umieszczono okolicznościowy napis oraz znak Polski Walczącej z jelonkiem świętokrzyskim. Przy mogile ofiar na cmentarzu ks. prałat Stanisław Klocek odprawił nabożeństwo żałobne. Na zabytkowym drewnianym budynku tzw. Zagrody Czernikiewiczów umieszczono tablicę z listą ofiar pacyfikacji.
Obchody kolejnej rocznicy pacyfikacji w 2017 r. połączono z odsłonięciem w budynku Urzędu Miasta i Gminy Bodzentyn pamiątkowej tablicy sędziego Andrzeja Jankowskiego, zasłużonego w badaniu zbrodni niemieckich w latach II wojny światowej na mieszkańcach ziemi świętokrzyskiej, od 2016 r. Honorowego Obywatela Miasta Bodzentyna.
Dzień niemieckiej zbrodni dla mieszkańców Bodzentyna to czas pamięci. Również w bieżącym roku 1 czerwca odbędzie się uroczyste nabożeństwo. Następnie uczestnicy udadzą się pod miejsce straceń i na cmentarz, gdzie przy zbiorowej mogile zostaną złożone kwiaty i zapalone znicze.
Dr hab. prof. UJK Urszula Oettingen
Fot. Urszula Oettingen.
