W bieżącym roku obchodzimy 665.rocznicę nadania praw miejskich, co jak uważają historycy najpewniej dokonało się w 1355 r. Rocznica ich odzyskania 25 lat temu nawiązuje do ukazu carskiego zmieniającego od 1870 r. miasto Bodzentyn w osadę. Rok 2020 to również 730. rocznica urodzin biskupa Bodzanty, któremu miasto zawdzięcza swoje powstanie i nazwę. To ważne daty wskazujące na znaczenie miejscowości w ciągu prawie siedmiu wieków istnienia.
Po odzyskaniu niepodległości na podstawie podjętych uchwał zebranie mieszkańców Bodzentyna występowało do odpowiednich władz o przywrócenie praw miejskich w roku 1919, 1922 i 1925. W sierpniu 1922 r. „Zebranie miejskie mieszkańców osady Bodzentyn” pod przewodnictwem sołtysa Józefa Wojciechowskiego uchwaliło na mocy rozporządzenia Starosty Kieleckiego „sporządzić dokładny projekt preliminarza budżetowego dla projektowanego miasta Bodzentyn oraz sporządzić szkic planu terenu mającego stanowić samoistną jednostkę miasta Bodzentyna”. Do wykonania tego zadania wybrano Adama Bieronia, Stanisława Pałysiewicza, Jana Toporkiewicza, Stanisława Kudlińskiego, Stanisława Kwietniewskiego, Romana Pałysiewicza, Wincentego Stankiewicza i Aleksandra Toporkiewicza. W kwietniu 1925 r. po ponownym wystąpieniu w tej sprawie, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych odpowiedziało negatywnie motywując, że Bodzentyn jest na etapie „podnoszenia się z popiołów i ruin”.
Po II wojnie światowej w 1945 r. zwrócono się do nowej władzy ludowej o pomoc w odzyskaniu praw miejskich – bezskutecznie. Również w końcu 1958 r. ówczesne władze nie przychyliły się do propozycji mieszkańców. Uzasadniono to postawą miasta jako ośrodka „band reakcyjnych, środowisk AK-owskich i WiN-owskich powiązanych z rządem londyńskim”.
Dopiero na początku lat 90. XX w., po przełomie solidarnościowym, podjęte działania zostały uwieńczone powodzeniem. Organizowane były spotkania z mieszkańcami, podczas których dyskutowano o problemach Bodzentyna, pokazywano historię i świetność miasta, jego znaczenie dla Polski i ziemi świętokrzyskiej; celowość przywrócenia praw, które Bodzentyn tak długo posiadał. W tym czasie główną rolę odegrał Gminny Komitet Obywatelski „Solidarność”, później przemianowany na im. Jana Piwnika „Ponurego”, na czele z Przewodniczącą Danutą Leksińską-Kaletą i Wiceprzewodniczącym Witoldem Comberem.
Działania te wspierało wiele osób i środowisk. Wśród nich byli ówczesny Wójt Gminy Piotr Buczek, Towarzystwo Przyjaciół Bodzentyna, Rada Parafialna z miejscowym proboszczem ks. Stanisławem Klockiem, Liceum Ogólnokształcące w Bodzentynie, Ludowy Zespół Sportowy „Łysica”; mieszkańcy i osoby związane z Bodzentynem, m.in. Marcin Gałecki, Józef Pytel, Krzysztof Telka, Rafał Laskowski, Krzysztof Sajecki, Roman Latalski, Janina Opalińska, Stefan Czernikiewicz, Cecylia Czernikiewicz, Andrzej Pałysiewicz, Dariusz Mijalski, Krystyna Taca, Stanisław Piwko, Karol Piwko, Jan Zygadlewicz, Jerzy Młodzikowski, Antoni Banasiewicz, Stanisław Dudek, Andrzej Warchoł, Marian Banach, Edward Jędrzejczyk, Marian Laskowski, Elżbieta Konat, Ludwik Dulęba. Akcję mającą na celu przywrócenie praw miejskich koordynował Społeczny Obywatelski Komitet ds. Odzyskania Praw Miejskich, któremu przewodniczył Pan Witold Comber.
W grudniu 1993 r. Rada Gminy, której Przewodniczącym był Józef Pałysiewicz zarządziła referendum. Mieszkańcy Bodzentyna odpowiadali na pytanie: „Czy jesteś za przywróceniem praw miejskich miejscowości Bodzentyn?”. W referendum wzięło udział prawie 31 proc. uprawnionych. „Za” głosowało 26,9 proc., „przeciw” – 3,2 proc.
8 kwietnia 1994 r. podczas sesji Rady Gminy odbyło się głosowanie nad projektem uchwały w sprawie nadania miejscowości Bodzentyn statusu miasta. Szesnaście głosów było „za”, dwa „przeciw”, jeden „wstrzymujący”. Ten wynik stał się podstawą kolejnych działań uwieńczonych sukcesem. W ostatnim dniu 1994 r. w Urzędzie Rady Ministrów w Warszawie odbyła się uroczystość przekazania aktu nadania (przywrócenia) praw miejskich władzom Bodzentyna.
W lutym 1995 r. podczas uroczystej sesji Rady Miejskiej, w obecności mieszkańców miasta, akt przekazano Przewodniczącemu Towarzystwa Przyjaciół Bodzentyna Artemiuszowi Wołczykowi, reprezentującemu miejską społeczność. Piękny występ artystyczny „Moja mała Ojczyzna”, pod kierunkiem nauczycieli zaprezentowali uczniowie miejscowej szkoły podstawowej i licealiści.
Okolicznościowe wystąpienie wygłosił Witold Comber, w którym dziękował wielu instytucjom i osobom za starania o powrót Bodzentyna do wielkiej rodziny miast polskich. Przedstawił również dzieje miasta, jego dorobek kulturowy i zasłużone postaci. Podsumowując kilka lat działań mówił: „… zaistniała taka potrzeba by gród Bodzanty po 125 latach mógł być zrehabilitowany i podniesiony do rangi miasta. Przymierzając się do tego typu działań, Komitet miał pewne obawy oraz wewnętrzne opory czy sprosta im, gdyż ciążyło nad nami widmo – 5-krotnych podejść w kierunku uzyskania praw – zawsze kończonych niepowodzeniem. Pomimo wszystko przemówił jeden z wielu argumentów, dotyczących historycznych zasług miasta dla całego regionu świętokrzyskiego i chęć ratowania go przed dalszą degradacją i upadkiem”.
Dla upamiętnienia tych rocznic przedstawiciele Stowarzyszenia Siekierno Nasza Ojczyzna oraz Pan Witold Comber Przewodniczący Społecznego Obywatelskiego Komitetu ds. Odzyskania Praw Miejskich zapalili symboliczne znicze pod pomnikiem Św. Jana Pawła II, biskupa krakowskiego, Papieża, Patrona Miasta i Gminy Bodzentyn.
Przypomniane wydarzenia są niezwykle ważne dla historii miasta, a kolejne rocznice i ich kultywowanie istotne dla nas – mieszkańców Gminy Bodzentyn. Pokazują one zaangażowanie różnych osób w ratowanie dziedzictwa Bodzentyna, nie tylko materialnego, ale także duchowego. W tym drugim mieści się pamięć historyczna, która jest budulcem naszej polskiej tożsamości lokalnej, regionalnej i narodowej – również współcześnie.
W tekście wykorzystano materiały ze zbiorów prywatnych. W zał. fotografie archiwalne, rysunki Witolda Combera z lat 1993-1995 oraz fot. Bodzentyna z grudnia 2020 r.
Urszula Oettingen
Fot. Urszula Oettingen
